Mobiliteitsprofessor Johan De Mol (inzet) kreeg gelijk van de rechter: zijn boete werd nietig verklaard. © Gemeente Kontich / (inzet: Wannes Nimmegeers)

De politierechtbank van Vilvoorde heeft een GAS-boete van 53 euro vernietigd die de gemeente Meise in 2024 oplegde aan mobiliteitsprofessor Johan De Mol (UGent) uit Lebbeke. De rechter oordeelde dat de gemeente niet kon aantonen dat de snelheidsovertreding correct was vastgesteld door een daartoe bevoegde persoon, én stelde vragen bij de manier waarop de trajectcontrole en de automatische toestellen gefinancierd worden. Dat kan volgens advocaten gevolgen hebben voor trajectcontroles in heel Vlaanderen.

KIJK. Johan De Mol kreeg een GAS-boete, maar stapte naar de rechter:

Rechter verklaart boete door private trajectcontrole nietig

OPROEP. Hebt u vragen over de geldigheid van trajectcontroles? Bezorg ze ons dan via 4040.

Op 29 april 2024 registreerde een trajectcontrole op de Merchtemsesteenweg in Meise dat het voertuig van De Mol te snel reed. De zaak werd aan het licht gebracht door het VTM-programma ‘Ze zeggen dat’. De Mol kreeg op 9 mei een GAS-boete van 53 euro in de bus, maar tekende bezwaar aan en stapte daarna naar de politierechtbank. De Mol voerde onder meer aan dat de overtreding niet door een bevoegde persoon was vastgesteld.

Illustratiebeeld trajectcontrole © ID/ Dries Luyten

De rechter focuste op dat punt. Volgens de wet moet een snelheidsovertreding, ook na automatische meting, uiteindelijk door een bevoegde verbalisant worden gevalideerd. In het dossier stond alleen een stamnummer, en de gemeente Meise kon niet aantonen welke agent de overtreding effectief had vastgesteld. Omdat dat bewijs ontbrak, vernietigde de politierechter de GAS-boete. Dat blijkt uit het vonnis dat HLN kon inkijken.

Het vonnis van de politierechtbank © rv
Twijfels over financiering trajectcontrole

De rechter merkt ook op dat toestellen die gebruikt worden voor GAS-boetes volledig door de gemeente zelf betaald moeten zijn. In Meise was dat niet zo: de trajectcontrole werd geplaatst via een commerciële samenwerking waarbij een privébedrijf meedeelt in de inkomsten uit boetes. Daardoor is niet voldaan aan de wettelijke regels, en ook om die reden kon de GAS-boete niet blijven bestaan.

Illustratiebeeld trajectcontrole © ID/ Dries Luyten
KIJK. Zet deze uitspraak trajectcontroles op de helling? Advocaat Maarten Vandermeersch legt uit

Volgens advocaat Maarten Vandermeersch kan deze uitspraak een invloed hebben op meerdere trajectcontroles in Vlaanderen. “Andere rechters kunnen zich baseren op deze uitspraak”, legt Vandermeersch uit bij VTM NIEUWS.

Zet deze uitspraak trajectcontroles op de helling?

De politierechtbank vernietigt de GAS-boete van 53 euro en veroordeelt de gemeente Meise tot betaling van de proceskosten. Daarnaast beveelt de rechter ook dat de gegevens van De Mol uit het GAS-register worden geschrapt.

Trajectcontroles in Vlaanderen exploderen in aantal

De zaak in Meise komt er op een moment dat het debat over trajectcontroles in Vlaanderen al fel woedt. Volgens cijfers van minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) is het aantal trajectcontroles in Vlaanderen op twee jaar tijd vervijfvoudigd: van 246 in 2023 naar 1.233 installaties dit jaar. Ter vergelijking: in Wallonië werden 97 trajectcontroles geteld, in Brussel twaalf.

“Er is de voorbije jaren fors geïnvesteerd in trajectcontroles en efficiëntere handhaving”, zegt de minister. Met 285 Vlaamse gemeenten staan er gemiddeld ongeveer vier trajectcontroles per gemeente. Of al die systemen effectief functioneren zoals voorzien, zegt hij niet.

Trajectcontroles illustratiebeeld © ID/ Tim Van Wichelen

Mobiliteitsprofessor De Mol verdedigde eerder het principe, maar is kritisch over de uitvoering: trajectcontroles zijn volgens hem nuttig voor de verkeersveiligheid, “tenminste wanneer ze vakkundig geplaatst zijn”. In de praktijk beginnen trajecten volgens hem vaak te kort na een snelheidsverlaging, bijvoorbeeld van 70 naar 50 km/u. “Zo lok je mensen in de val”, zegt hij.

Privébedrijf verdient mee aan GAS-boetes

Eerder onderzoek van HLN toonde al aan dat de Vlaamse markt voor ANPR- en trajectcontrolecamera’s bijna volledig in handen is van één speler: Macq levert volgens de Vlaamse overheid 99 procent van alle camera’s. Na de invoering in 2021 van GAS-boetes voor lichte snelheidsovertredingen richtten Macq en verkeerssignalisatiebedrijf Trafiroad samen het consortium TAAS op.

Illustratiebeeld trajectcontrole © ID/ Tim Van Wichelen

Dat werkt met een eenvoudig verdienmodel: TAAS plaatst de trajectcontroles en verwerkt de beelden, in ruil voor een vast deel van elke GAS-boete. Bij een boete van 53 euro gaat 24 euro naar TAAS, een ander deel naar de intercommunale die de boete oplegt, en houden gemeenten vaak slechts 8 tot 16 euro over.

Critici waarschuwen dat dit financiële model de indruk versterkt dat trajectcontroles een “melkkoe” zijn. Vlaams minister van Mobiliteit Annick De Ridder (N-VA) kondigde daarom een grondige evaluatie aan van alle trajectcontroles, om de wildgroei terug te dringen en het systeem opnieuw meer te richten op verkeersveiligheid.

Crevits waarschuwt voor “te snelle conclusies”

Vlaams viceminister-president en minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits (CD&V) reageert voorzichtig op het vonnis. Volgens haar mag één uitspraak niet zomaar worden veralgemeend, maar moet de situatie wel ernstig worden genomen. “Trajectcontroles kunnen, als ze verstandig worden ingezet, een sterke hefboom zijn voor meer verkeersveiligheid. Verkeersveiligheid is en blijft een prioriteit. We moeten voorzichtig zijn met algemene conclusies te trekken: dit is één vonnis, in één specifiek dossier. Dat betekent niet dat andere rechters automatisch dezelfde beslissing zullen nemen. Maar dat wil niet zeggen dat we dit niet ernstig moeten nemen. We moeten bekijken welke impact dit kan hebben voor lokale besturen die trajectcontroles gebruiken, mocht deze rechtspraak verdere navolging krijgen.”

Crevits benadrukt dus dat het vonnis geen directe gevolgen heeft voor alle lopende trajectcontroles, maar dat het wel een belangrijk signaal is dat de Vlaamse overheid en gemeenten moeten analyseren.