Geen RIVM-baas Jaap van Dissel, geen premier Mark Rutte of Dick Schoof. En ook geen Irma Sluis als gebarentolk van dienst. Maar wel hoogleraar klimaatverandering en transitiekunde Jan Rotmans, meteoroloog en oud-weerman Gerrit Hiemstra en oceanograaf Mei Nelissen.

NIEUW

Word lid van Trouw en krijg online toegang tot de 11 beste kranten

Van regio- tot wereldnieuws, van sport tot cultuur

Acht wetenschappers en deskundigen wierpen dinsdag in Nieuwspoort elk vanuit hun vakgebied een licht op de klimaatcrisis. Hoe zorgwekkend is die? En wat kunnen en moeten we doen om alle zorgelijke trends te keren?

Wat volgde was een veelomvattende boodschap vol interessante invalshoeken – zeker voor wie toch al op de hoogte én overtuigd was van de ernst van de situatie. Tegelijkertijd drong zich na twee uur ook een ongemakkelijk gevoel op: als ook deze persconferentie 6 miljoen tv-kijkers had getrokken, waren zij vermoedelijk ietwat lamgeslagen en in verwarring achtergebleven.

De Waddeneilanden gaan het niet redden

Hoogleraar Jan Rotmans opende het bal met een spijkerharde, maar toch ook hoopvolle analyse. “We hebben in Nederland geen plan”, constateerde hij. Als de zeespiegel stijgt, moet heel de inrichting van Nederland op de schop. Het Groene Hart wordt dan het Blauwe Hart. Twee miljoen mensen moeten naar hoger gelegen gebieden verhuizen. “En de Waddeneilanden gaan het volgens de laatste scenario’s niet redden.”

Maar voor actie is het niet te laat, benadrukte Rotmans ook. “Er is al veel veranderd; de versnelling van de energietransitie versnelt. En waar landen falen met hun klimaatbeleid, gaat het met de vergroening van steden harder dan ooit.” Hoognodig, want elke extra opwarming leidt tot méér ontwrichting. “We moeten knokken voor elke tiende graad.”

Niet alleen doemboodschap

Klimaatexpert Leon Simons kwam vervolgens met het weinig opbeurende verhaal dat de klimaatmodellen de werkelijkheid waarschijnlijk nog onderschatten. En Sander Turnhout, strategisch adviseur bij SoortenNL, constateerde dat we als mensheid nu meer dan eens in oorlog met de natuur zijn, bijvoorbeeld door het gebruik van bestrijdingsmiddelen. “Het vervelende is: als je die oorlog wint, dan ga je zelf dood.”

De oceaan is in potentie een bondgenoot in de klimaatcrisis. Zeeën kunnen enorm veel CO2 opslaan. Maar hoe warmer het water, hoe minder dat gebeurt, vertelde oceanograaf Mei Nelissen. “Vergelijk het met een SodaStream, waarmee je bruiswater kan maken. Dat toevoegen van koolzuur gaat beter met koud water. In de oceaan werkt dat precies zo.”

Vaak was de boodschap ook: als we nu écht gaan handelen, is het nog niet te laat. Ingrijpende gevolgen zijn onvermijdelijk, maar de mensheid heeft een toekomst op aarde. “Er is hoop, maar dan moeten we anders gaan leven”, constateerde meteoroloog Gerrit Hiemstra. “Dan moeten we afscheid nemen van fossiele brandstoffen.”

Handelingsperspectief

Daarbij viel een woord dat tijdens de persconferentie vaak te horen was: ‘handelingsperspectief’. In de coronacrisis was die boodschap vaak helder: we moesten anderhalve meter afstand houden, binnen blijven bij klachten of ons laten vaccineren. Hiemstra somde aan het eind van zijn verhaal een heel rijtje op. “Kies voor vegetarisch, voor minder kopen, voor openbaar vervoer, voor biobased bouwen”, somde hij bijvoorbeeld op.

Die adviezen gaan wél verder dan de overheidsboodschap in coronatijd. Mensen moeten hun leefstijl permanent en ingrijpend omgooien. “Dat is helemaal niet moeilijk”, reageert Hiemstra in eerste instantie. “Er zijn heel veel alternatieven, maar dan moet je wel de knop omzetten in je hoofd.” Maar misschien vinden veel andere mensen dat wel moeilijk? “Ik heb het óók moeilijk gevonden”, erkent Hiemstra daarop. Het zijn concrete stappen die iedereen kan zetten, bedoelde hij ermee te zeggen.

Spanningsveld

De persconferentie – voor kijkers thuis te volgen via een livestream – liet zo óók zien dat de klimaatcrisis een ingewikkeld communicatievraagstuk is. De initiatiefnemers wilden enerzijds de enorme urgentie benadrukken. Maar tegelijkertijd ook handelingsperspectief bieden én voorkomen dat het publiek na afloop murw in de touwen hangt. Een bijna onmogelijke balans, zeker als er zó veel verschillende invalshoeken zijn waaruit de kijker een heldere totaalboodschap moet zien te filteren.

Misschien, concludeerde Sander Turnhout, zijn er méér van dit soort persconferenties nodig. “Ik kan wel 21 onderwerpen bedenken waarover je 21 keer een heldere boodschap zou kunnen afgeven.” En ja, betekenisvolle eerste stappen voor de mensen thuis zijn er legio. “Verbind je met de natuur”, is bijvoorbeeld zijn eigen oproep. Door dat te doen volgt óók een dieper besef wat er nodig is.

Schrijver en ondernemer Karen Romme, als toeschouwer aanwezig, had haar eigen antwoord. “Het meest gegeten gerecht in Nederland is pasta met rode saus. Vervang de dierlijke gehakt door vegetarische. Als we dat allemaal doen, maakt dat verschil.” Misschien lang niet genoeg, maar je moet érgens beginnen. Net als bij het organiseren van klimaatpersconferenties.